بررسی چشم انداز همکاری میان آسیای مرکزی و آسیان "انجمن ملل جنوب شرق آسیا"

پس از سفر سردار بردی محمدوف رییس جمهور ترکمنستان در 18 دسامبر 2024 به مالیزی، طرح فارمت آسیای مرکزی + آسیان مطرح شد. مالیزیا ریاست اتحادیه ملت های جنوب شرق آسیا در سال 2025 را به عهده می گیرد.
علاقه مندی آسیای مرکزی برای پیوستن به جنوب شرق آسیا برای برخورداری از تنوع رابطه سیاسی و اقتصادی با یکی از موفق ترین مدل های اقتصادی منطقه ای است تا بتواند از تجربه این کشور ها برای روی آوردن به مدل منطقه گرایی، استفاده کند. آسیای مرکزی موانع زیادی برای پیوستن به اتحادیه آسیان دارد، از حکومت های دیکتاتوری گرفته تا موقعیت جغرافیایی محاط به خشکه، نفوس کم و فساد اداری، اما؛ می تواند از مدل موفق همگرایی منطقه ای این کشور ها با اهداف بلند پروازانه اقتصادی آن، استفاده کند.
به جز انرژی، آسیای مرکزی محصول دیگری برای ارایه به بازار های اقتصادی منطقه ای و جهانی ندارد. این محصول می تواند نقش عمده ی برای توسعه همکاری های تجارتی و تحول اقتصادی این کشور ها بازی کند اما آسیای مرکزی نمی تواند این محصول را به کشور های جنوب شرق آسیا ارایه دهد. چالش عمده، موضوع ترانسپورتی و ترانزیتی برای انتقال انرژی به کشور های عضو اتحادیه آسیان است. بهترین مسیر وصل آسیای مرکزی به آسیان، افغانستان است، صرف نظر اینکه همکاری های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخی از کشور های آسیای مرکزی با اداره طالبان برقرار است اما شرایط برای سرمایه گذاری های کلان در بخش ترانسپورت در افغانستان فراهم نشده و هم هیچ نهاد مالی بین المللی علاقه مندی برای این کار ندارد از همین روی، اکثر پروژه های بزرگ در افغانستان به خاطر عدم به رسمیت شناختن رژیم طالبان توسط جامعه جهانی، متوقف شده است. چین می تواند مسیر دیگری برای وصل این دو منطقه آسیای مرکزی با جنوب شرق آسیا باشد، اما این مسیر طولانی، نمی تواند از لحاظ اقتصادی و صرفه جویی در مصارف، گزینه ایده آلی باشید. از لحاظ سیاسی، روسیه کمتر علاقه مند انتقال انرژی آسیای مرکزی به کشور های است که خود توان انتقال آن را دارد، از اینرو نمی خواهد بازار های خارجی انرژی را با آسیای مرکزی تقسیم کند. بنا رابطه آسیای مرکزی با آسیان در حال حاضر تنها به انتقال تکنالوژی، طرح های برای نهادینه شدن صلح، امنیت و ثبات در منطقه باشد که این موارد جز اهداف آسیان نیز به شمار می رود.
آسیای مرکزی می تواند همچنان از مدل کاهش تعرفه ها، ایجاد زون های تجارت آزاد و امضای موافقتنامه های تجارت های آزاد میان آسیای مرکزی با سایر قدرت های اقتصادی منطقه ای استفاده کند و اتحادیه ملت های جنوب شرق آسیا می تواند تجربه خود را در این زمینه ها در اختیار حوزه آسیای مرکزی قرار دهد.
اتحادیه کشور های جنوب شرق آسیا از سوی پنج کشور اندونیزی، مالیزی، فلیپین، سنگاپور و تایلند در سال 1967 تاسیس و سپس کشور های برونی، کمبودیا، لاووس، میانمار و ویتنام به آن پیوستند. قرار است کشور تیمور شرقی در سال 2025 عضویت کامل این اتحادیه را بدست آورد. این اتحادیه به هدف تقویت همکاری های اقتصادی، امنیتی و صلح منطقوی ایجاد شده است.
اتحادیه آسیان برعلاوه تنوع و تفاوت های زیاد شامل ساختار سیاسی، فرهنگی و انکشافی اعضای آن، چارچوب حقوقی را تصویب نمود که به موجب آن، سه رکن اصلی شامل جامعه اقتصادی آسیان، جامعه سیاسی-امنیتی آسیان و جامعه فرهنگی-اجتماعی آسیان ایجاد شد.
انجمن ملل جنوب شرق آسیا به دنبال رشد سریع اقتصادی میان کشور های عضو است و با ایجاد زون تجارت آزاد، تعرفه های اقتصادی میان کشور های عضو بین صفر تا پنج درصد کاهش یافته است.
آسیان موافقتنامه مشارکت اقتصادی آسیان + جاپان، موافقتنامه تجارت آزاد میان آسیان و چین، و سپس این اتحادیه در جمع مشارکت جامع اقتصادی منطقوی شامل کشور های آسترالیا، نیوزیلند، چین، جاپان و کوریا جنوبی پیوست.

----------